De oorlog in Oekraïne
De gevolgen van de oorlog in Oekraïne op de wereldwijde economie waren in 2022 groot, stijgende prijzen voor energie en materialen. Directe gevolgen voor onze stad zijn bijvoorbeeld de opvang van Oekraïense vluchtelingen, de economische sancties op Rusland waardoor de prijzen van gas maar bleven stijgen. Uitgangspunt is dat de kosten voor de opvang van de vluchtelingen betaald kunnen worden uit de rijksmiddelen die we hiervoor krijgen.
Voor de stijgende energie prijzen zijn er door Rijk en Gemeente Nijmegen middelen beschikbaar gesteld om inwoners , bedrijven en instellingen die hun energierekeningen niet meer kunnen betalen tegemoet te komen
Als het gaat om de stijgende prijzen dan hebben we voor 2023 de prijsbijstelling bijgesteld op basis van de augustusraming van het CPB.
Planexploitatierisico's
Ook bij de planexploitaties zorgt de oorlog in Oekraïne , de stijgende prijzen en rente voor onzekerheid.
Hoe de economie en vastgoedmarkt zich de komende periode gaan ontwikkelen is onduidelijk. De parameters waarmee we de planexploitaties doorrekenen zijn opgesteld met de kennis van vandaag en zijn een zo goed mogelijke inschatting. Deze parameters zijn gebruikt bij het opstellen van de VGP 2023 en inmiddels is de impact van de bijstelling van de parameters verwerkt in de Stadsrekening 2022.
Winkelsteeg Kanaalzone
De risico’s die samenhangen met de gepresenteerde ontwikkelvisie en de gewijzigde grondexploitatie zijn in beeld gebracht en door middel van een Monte Carlo Analyse gekwantificeerd. Het totale risicoprofiel bedraagt €72 miljoen bij het voorgeschreven zekerheidspercentage van 80%, wat €18,9 miljoen hoger is dan bij de vaststelling van de begroting. Als gevolg van planinhoudelijke wijzigingen zal de verliesvoorziening Winkelsteeg in 2023 met een positief effect van 25,3 miljoen worden bijgesteld.
Stationsgebied
Voor de risicoanalyse is, net als bij de planexploitatie Winkelsteeg Kanaalzone, met ondersteuning van het externe bureau Brinkgroep een Monte Carlo risico analyse opgesteld. Hierbij zijn zo reëel mogelijk de financiële risico’s in beeld gebracht en geprijsd. Vervolgens wordt door middel van de Monte Carlo systematiek op basis van 25.000 simulaties de bandbreedte van het projectresultaat bepaald. Op deze wijze is getracht het financiële beeld solide te houden ook voor de toekomst.
Het totale risicoprofiel bedraagt € 45,2 mln. Dit betreft het risicoprofiel van de totale gebiedsexploitatie. In de Stadsbegroting 2023-2026 werd rekening gehouden met een risicoprofiel van € 40,4 mln. Deze toename wordt verklaard door macro-economische ontwikkelingen. De rente stijgt, we zien een sterke kostenstijging en de verkoopprijzen van woningen staan onder druk. Deze negatieve effecten wegen helaas zwaarder dan een aantal positieve effecten. Zo zorgt de duidelijkheid binnen een aantal projecten voor een lager risicoprofiel. Zo hebben we meer duidelijkheid gekregen door het tekenen van een realisatieovereenkomst voor de Westentree en de gunning van de Hezelpoort.
Project, bedragen * € 1.000 | Stadsrekening 2022 | Begroting 2023 |
|---|---|---|
Waalsprong | 28.400 | 23.000 |
Waalfront | 5.000 | 3.600 |
Onderwijshuisvesting | 1.900 | 2.400 |
Stationsomgeving | 45.200 | 40.400 |
Winkelsteeg/ kanaalzone | 72.000 | 53.100 |
Nyma Mercuriuspark | 1.200 | 0 |
Overige projecten | 2.200 | 1.950 |
Subtotaal | 155.900 | 124.450 |
Dempingsfactor | 10% | 10% |
Totaal | 140.310 | 112.005 |
Het totale risicoprofiel van de grondexploitaties is daarmee gestegen ten opzichte van de Stadsbegroting 2023-2026, van € 124,4 miljoen naar € 155,9 miljoen.
Ten opzichte van de Stadsbegroting 2023-2026 is het risico Winkelsteeg Kanaalzone toegenomen tot € 72 miljoen. Het risico Stationsgebied is licht toegenomen en is nu € 45,2 miljoen. Het risico Waalfront is ook toegenomen.
Mutaties vinden hun oorzaak in civieltechnische kosten en vertragingsrisico’s en de huidige onzekere markt
Onderstaand een overzicht van de risico's in de tijd. We merken nog op dat we bij het uitzetten in de tijd, dat overeenkomstig de afspraken bij de kadernota 2016, de dempingsfactor van 10% achterwege laten.
Hieronder geven we de risico's voor de jaren 2023 tot en met 2026 in afzonderlijke kolommen weer. De risico's van 2027 tot einde looptijd staan in de laatste kolom. Voor Waalsprong geldt als laatste jaar 2033 en voor Waalfront is het laatste risicobedrag in 2028. Het Stationsgebied loopt tot 2023. Voor de planexploitatie Winkelsteeg/Kanaalzone is de inschatting dat ze tot 2042 gaan lopen.
Project | Totaal risico | 2023 | 2024 | 2025 | 2026 | latere jaren |
|---|---|---|---|---|---|---|
Waalsprong | 28.400 | 32.700 | -1.000 | -900 | -200 | -2.200 |
Waalfront | 5.000 | 2.000 | 900 | 900 | 500 | 700 |
Onderwijshuisvesting | 1.900 | 800 | 600 | 300 | 100 | 100 |
Stationsomgeving | 45.200 | 6.600 | 6.300 | 4.500 | 1.900 | 25.900 |
Winkelsteeg /kanaalzone | 72.000 | 3.500 | 5.600 | 5.800 | 8.100 | 49.000 |
Nyma Mercuriuspark | 1.200 | 700 | 400 | 100 | 0 | 0 |
Overige projecten | 2.200 | 800 | 800 | 300 | 200 | 100 |
totaal | 155.900 | 47.100 | 13.600 | 11.000 | 10.600 | 73.600 |
Programmarisico's
Wij hebben de risico-inventarisatie in ons risicomanagementsysteem geactualiseerd. Deze inventarisatie heeft 125 geïdentificeerde risico's opgeleverd die voldoen aan de afgesproken criteria:
- risico’s met grote financiële gevolgen,
- waarvoor de oorzaken niet door de gemeente kunnen worden beïnvloed, of waarvoor de gemeente nog niet in staat is geweest om passende beheersingsmaatregelen te treffen om de kans of het gevolg van het risico terug te dringen.
Risico’s die al zijn afgedekt door maatregelen laten we buiten beschouwing. Het deel van financiële risico’s dat is afgedekt door verzekeringen laten we ook buiten beschouwing.
Hieronder staat de top 10 met de belangrijkste risico’s, met in de eerste kolom een korte omschrijving van het risico en daarnaast het maximale bedrag dat het risico als nadeel in de begroting tot gevolg kan hebben en een inschatting van de kans dat het risico optreedt.
Risico’s gemeentelijke activiteiten exclusief planexploitatierisico's | Max. netto gevolg x €1 miljoen | Netto Kans % |
|---|---|---|
Jeugdzorg. Financieel risico i.v.m. open einde regeling. Het aantal kinderen en gezinnen dat gebruik maakt van intensievere trajecten stijgt. | 3.2 | 70% |
De openstelling van de Wet langdurige zorg (wlz) per 1 januari 2021 heeft geleid tot een grotere feitelijke uitstroom van de WMO naar de Wlz dan verwacht. Hierdoor strookt de financiële uitnamen die hieraan was gekoppeld niet meer met de werkelijke uitgaven van VWS. In het bestuurlijk overleg met VWS en de betrokken stakeholders is gesproken over een noodzaak tot het inzetten van financiële maatregelen tenzij er inspanningen worden geleverd om de instroom naar de Wlz af te laten nemen. | 10,0 | 25% |
Gemeentefonds. De ruimte onder het plafond van het Btw-compensatiefonds valt lager uit dan wij geraamd hebben. | 3.4 | 50% |
Jeugdzorg. Nijmeegse vertaling van landelijke maatregelen hervormingsagenda: Vanaf de begroting 2023 zijn maatregelen uit de voorlopige landelijke hervormingsagenda vertaald naar de Nijmeegse jeugdbegroting. De besparingen lopen op van 2,2 miljoen in 2023 naar structureel 5,3 miljoen vanaf 2026. De hervormingsagenda is nog onderwerp van onderhandeling tussen rijk, gemeenten en zorgaanbieders. | 2,2 | 90% |
Wmo HH. Huishoudelijke Hulp wordt weer inkomensafhankelijk. Risico vanaf 2025. | 1,6 | 50% |
SOR. Invoering van Samenhangende Objecten Registratie (SOR) als vernieuwde basisregistratie (BAG, BGT, BRT e.a.). | 3.,0 | 25% |
MGR Rijk van Nijmegen. In de jaarstukken 2022 van de MGR worden diverse risico's benoemd op het gebied van beleid en uitvoering. Omdat de MGR geen weerstandsvermogen aanhoudt, dienen de risico's opgenomen te worden in de begroting en jaarrekening van de deelnemende gemeenten. Voor een volledige opsomming van de risico's van de MGR zijn de jaarstukken 2022 te raadplegen. Het totale bedrag aan risico's van de MGR genoemd in de jaarstukken bedraagt € 3.624.000. Het aandeel van de gemeente Nijmegen hierin bedraagt € 1.990.000. De verdeling van het risicobedrag over de deelnemende gemeenten gebeurt op basis van de verdeelsleutel "inwoneraantal". | 2,0 | 30% |
Btw sport. Met ingang van 1-1-2019 is het recht op btw aftrek binnen de sport komen te vervallen. Via de SPUK-Sport (specifieke uitkering) heeft VSA in 2022 een btw bedrag van € 3.742.438 geclaimd. | 1.2 | 50% |
WMO HH en HM. Capaciteitsproblemen op de toegang voor huishoudelijke hulp en hulpmiddelen, waardoor cliënten te lang op hulp moeten wachten. | 0.5 | 90% |
Wmo HM. Leveringsproblemen bij huidige hulpmiddelenleverancier. | 1,5 | 30% |
Onder ‘kans’ schatten we hoe groot de kans is dat het risico zich voordoet. De cijfers in deze twee kolommen kunnen niet zomaar vermenigvuldigd worden. Op basis van de geschatte kans en het financiële risico na toepassen van beheersmaatregelen, voert het risicomanagementsysteem Naris een statistische analyse uit. Op grond daarvan kunnen wij met een redelijke mate van zekerheid beoordelen of ons weerstandsvermogen toereikend is om deze risico’s op te kunnen vangen.
Als een risico zich daadwerkelijk voordoet, zullen we eerst de directe effecten in de lopende begroting proberen op te vangen, voordat we een beroep doen op de saldireserve. Bij een zekerheidspercentage van 80% komt uit de Monte Carlo-simulaties, uitgevoerd in het risicomanagementsysteem een risicoprofiel van € 15,3 miljoen. Hierbij houden we rekening met beheersmaatregelen. Dat is hoger dan aan de inschatting bij de stadsbegroting 2023-2026
Gemeentefonds
Een belangrijke inkomstenpost voor de gemeente is de gemeentefondsuitkering vanuit het rijk. Deze uitkering is gebaseerd op een aantal parameters, zoals bijvoorbeeld de inwoneraantallen en oppervlakte van gemeenten, maar ook op de rijksuitgaven (de "trap op-trap af systematiek") en de ruimte onder het BCF (Btw CompensatieFonds).
Ieder jaar blijkt dat de definitieve vaststelling van de gemeentefondsuitkering afwijkt van de verwachting. Deze afwijking kan zowel positief als negatief zijn. Bij ieder Planning en Control (P&C) document herijken we het bedrag van de uitkering en passen we de begroting aan.
Extra middelen voor gemeenten voor jeugdhulp 2024
In meicirculaire zijn, gezegd, door het kabinet ter compensatie van tekorten in de jeugdzorg middelen toegekend voor 2023. Het kabinet gaat de komende tijd met gemeenten en andere partijen verder in gesprek over de Hervormingsagenda Jeugd; die zal gaan bestaan uit een combinatie van kostenbesparende maatregelen en een financieel kader waarmee een structureel houdbaarder jeugdstelsel wordt gerealiseerd. Bij het afsluiten van deze Hervormingsagenda zal het kabinet ook besluiten over de extra middelen voor 2024 en verder die aan gemeenten beschikbaar gesteld gaan worden. Het advies van de Arbitragecommissie casu quo de Commissie van Wijzen vormt het uitgangspunt. Voor de jaren 2023 tot en met 2026 hebben het Rijk, de VNG en het Interprovinciaal Overleg (IPO) al eerder afgesproken dat de gemeenten een stelpost mogen opnemen in de begroting van nog te ontvangen middelen. Het risico bestaat dat we niet volledig worden gecompenseerd
Ruimte onder het BCF-plafond
Het BCF (Btw Compensatie Fonds) en het gemeentefonds zijn communicerende vaten. Dat wil zeggen dat het bedrag dat in het BCF overblijft nadat alle aanspraken zijn verrekend, wordt toegevoegd aan het gemeentefonds. Tot 2019 werd dit bedrag opgenomen in de meicirculaire en toegevoegd aan de begrote uitkering gemeentefonds van het rijk. Vanaf 2019 wordt dit bedrag niet meer geraamd, maar alleen nog uitgekeerd op realisatiebasis. In de begroting hebben wij een raming opgenomen voor de ruimte onder het BCF plafond geraamd overeenkomstig het standpunt van de provincie, het ministerie van Binnenlandse zaken en de Vereniging Nederlandse Gemeenten. Het risico bestaat dat die ruimte niet geheel tot uitkering komt, evenals dat wij een risico lopen op afwijkingen tussen realiteit en aannames van de overige parameters.
Vennootschapsbelasting (landelijk verschil van mening tussen de Belastingdienst en de gemeenten)
Met ingang van 2016 zijn gemeenten vennootschapsbelastingplichtig. Wij hebben onderzoek gedaan naar de verplichtingen die hiermee samenhangen. Op de eerste plaats moesten we beoordelen of de gemeente door de 'ondernemerspoort' komt. Daarvoor is bepalend of gemeentelijke activiteiten mogelijkerwijs winst met zich meebrengen. De conclusie is dat de parkeervoorzieningen, de vastgoedtak en de grondexploitaties niet winstgevend zijn. Over reclameactiviteiten heeft de Belastingdienst het standpunt dat daarmee een onderneming wordt gedreven. De gemeente Nijmegen, en ook andere gemeenten, delen dit standpunt niet. Op 30 augustus 2022 kwam de rechtbank Gelderland tot het oordeel dat het door gemeente Nijmegen ingestelde beroep gegrond is. Op 14 december 2022 hebben we bericht gekregen van de rechtbank dat de belastingdienst in hoger beroep gaat tegen deze uitspraak.
Risico's